Τα ευρήματα μιας μεγάλης έρευνας από σπίτι σε σπίτι με αντιπροσωπευτικό δείγμα της Τουρκοκυπριακής κοινότητας (Ν=800) που ολοκληρώθηκε μερικές μέρες πριν τις εκλογές της 19ης Οκτωβρίου 2025 είναι πολύ αποκαλυπτικά για τις αιτίες της συντριπτικής νίκης Τουφάν ‘Ερχιουρμαν στις πρόσφατες Τουρκοκυπριακές εκλογές. Η έρευνα αποτελεί διεπιστημονική συνεργασία ερευνητών από το Πανεπιστήμιο Κύπρου (Καθηγητής Χάρης Ψάλτης, Δρ Αντρέας Μιχαήλ), Πανεπιστήμιο Warwick (Καθηγητής Νεόφυτος Λοιζίδης), ΤΕΠΑΚ (Δρ Νίκανδρος Ιωαννίδης), Πανεπιστήμιο Brandon (Καθηγήτρια Allison McCulloch), Πανεπιστήμιο KENT (Καθηγητής Edward Morgan Jones), Πανεπιστήμιο Essex (Δρ Laura Sudulic) σε συνεργασία με τις Eliz Tefik, κοινωνιολόγο και υπεύθυνη έρευνας της LIPA Consultancy και Ilke Dagli του δικοινοτικού οργανισμού SeeD με χρηματοδότηση από το ερευνητικό πρόγραμμα Open Research Area 7/SSHRC «Citizen Inclusion in Power-Sharing Settlements».
Οι Τουρκοκύπριοι ψηφοφόροι στρέφονται την περίοδο 2020-2025 μακριά από τη γραμμή της Άγκυρας και Ερσίν Τατάρ για δυο κράτη και υπερ μιας νέας εμπλοκής με τα πλαίσια του ΟΗΕ και της ΕΕ
Οι εκλογές της 19ης Οκτωβρίου 2025 για την ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας οδήγησαν σε μια σαρωτική νίκη του Τουφαν Έρχιουρμαν, ο οποίος εξασφάλισε 62.8% των ψήφων έναντι 35.8% του απερχόμενου Ερσιν Τατάρ, κερδίζοντας από τον πρώτο γύρο τις εκλογές. Η συμμετοχή ανήλθε στο 64,8% των 218, 313 εγγεγραμμένων ψηφοφόρων (από τους οποίους περίπου το 40-45% έχει τουλάχιστο έναν από τους δυο γονείς γεννημένους στην Τουρκία και είναι πολιτογραφημένοι με δικαίωμα ψήφου). Η συμμετοχή ανήλθε στο 64,8% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων αντανακλώντας βαθιές μετατοπίσεις στις πολιτικές στάσεις των Τουρκοκυπρίων.
Διαβρωμένη στήριξη στο μοντέλο Δύο Κρατών
Τα δεδομένα από προηγούμενες έρευνες του Πανεπιστημιακού Κέντρου Ερευνών Πεδίου (ΠΑΚΕΠΕ) του Πανεπιστημίου Κύπρου (βλ. Γράφημα 1) δείχνουν αυξανόμενη απογοήτευση από το μοντέλο των δυο κρατών που προώθησαν ο απερχόμενος ηγέτης και η Άγκυρα την περίοδο 2020-2025. Σε σύγκριση με το 2020 η στήριξη για λύση δυο κρατών μειώθηκε κατά περίπου 15 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ η απόρριψη του στάτους κβο σχεδόν διπλασιάστηκε από 20,8% σε 36% (βλ. Γράφημα 2).
Γράφημα 1. Στάση ΤΚ προς Δύο Κράτη την περίοδο 2010-2025
Γράφημα 2. Στάση ΤΚ προς διατήρηση της παρούσας κατάστασης (Status Quo) την περίοδο 2010-2025
Αντίθετα η στήριξη της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ) (βλ. Γράφημα 3) την προηγούμενη χρονιά εκλογών το 2020 και μέρες πριν τις εκλογές 2025 ήταν ουσιαστικά η ίδια γύρω στο 54%. Αν μάλιστα σε αυτό το ποσοστό κάποιος προσθέσει και τα άτομα που είναι έτοιμα να την αποδεχτούν αν είναι ανάγκη τα ποσοστά αποδοχής ανεβαίνουν στο 71% που είναι αντίστοιχα των ποσοστών αποδοχής στην Ελληνοκυπριακή κοινότητα σύμφωνα με άλλες έρευνες του ΠΑΚΕΠΕ κάνοντας το μοντέλο ΔΔΟ το μόνο αποδεκτό μοντέλο από καθαρή πλειοψηφία και στις δυο κοινότητες της Κύπρου.
Γράφημα 3. Στάση ΤΚ προς Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία (ΔΔΟ) την περίοδο 2010-2025
Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα του 2025 Ο Τ. Έρχιουρμαν συγκέντρωσε το 63% των υποστηρικτών της ΔΔΟ ενώ ο Ε. Τατάρ το 67% των αντι-Ομοσπονδιακών.
Γιατί κέρδισε ο Τ. Έρχιουρμαν;
Τέσσερις βασικοί παράγοντες συνδυάστηκαν για να δημιουργήσουν τη σαρωτική νίκη:
- Πλαισίωση υπερ της λύσης με διαδικασία που οδηγεί σε τέλος του Στατους Κβο: Ο Τ. Έρχιουρμαν προώθησε τη θέση «Ομοσπονδιακές συνομιλίες χωρίς επιστροφή στο Στατους Κβο» συνδυάζοντας σαφή δέσμευση στις παραμέτρους του ΟΗΕ με ρεαλιστικές προϋποθέσεις που ανταποκρίνονται στην απογοήτευση από τις αποτυχημένες διαπραγματεύσεις οι οποίες στην ΤΚ κοινότητα πιστώνονται κυρίως στην έλλειψη πολιτικής βούλησης για λύση στην ΕΚ πλευρά.
- Οικονομική κόπωση: Η παρατεταμένη πληθωριστική πίεση και η κατάρρευση της Τουρκικής λίρας υπονόμευσαν την αξιοπιστία του Τατάρ. Περίπου 16% σύμφωνα με την έρευνα των ψηφοφόρων του Κόμματος του Ε. Τατάρ UBP to 2022 και 12% των ψηφοφόρων του Ε. Τατάρ το 2020 μετακινήθηκαν προς τον Τ. Έρχιουρμαν. Η μεσαία τάξη της οποίας το βιωτικό επίπεδο επιδεινώθηκε, έγειρε καθαρά υπερ της αντιπολίτευσης.
- Αντίδραση στην εξάρτηση από την Άγκυρα: Περίπου 70% όσων ήθελαν ο νέος ηγέτης «να προστατεύσει τον κοσμικό χαρακτήρα της Τουρκοκυπριακής κοινότητας δήλωσαν πρόθεση ψήφου υπέρ του Τ. Έρχιουρμαν. Πολλοί ψηφοφόροι και από την αριστερά αλλά και τη δεξιά (βλ. Σερτάρ Ντενκτάς) επιζητούσαν μια πιο ισορροπημένη σχέση που θα διατηρεί την τουρκοκυπριακή ταυτότητα και αυτονομία από την Άγκυρα.
- Έλλειψη αξιοπιστίας διακυβέρνησης Ε. Τατάρ: Ο Τ. Έρχιoυρμαν θεωρήθηκε μετρiοπαθής, επαγγελματίας, αξιόπιστος και καλλιεργημένος με απήχηση πέραν του κόμματος του CTP σε περίπου το 25% του Δημοκρατικού Κόμματος (DP) και σε άλλα κόμματα όπως TDP και HP. Ο Ε. Τατάρ αντίθετα θεωρήθηκε αντιδραστικός και διχαστικός. Η αποτελεσματική κινητοποίηση του CTP ενίσχυσε τη δυναμική του κυρίως τις τελευταίες μέρες και έφερε αρκετούς αριστερούς ψηφοφόρους στην κάλπη ενώ οι δεξιοί έδειξαν μεγαλύτερη αδιαφορία.
Περιφερειακές και Δημογραφικές διαφοροποιήσεις
Αν και οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν πιο στενό αποτέλεσμα (στη δική μας έρευνα η διαφορά στην πρόθεση ψήφου ήταν στο 6.3% υπέρ Τ. Έρχιουρμαν) η τελική διαφορά ήταν πολύ μεγαλύτερη αφού φαίνεται η καλύτερη κινητοποίηση του CTP και ο ενθουσιασμός τις τελευταίες μέρες έφεραν πολλούς από το 14% του εκλογικού σώματος που δήλωναν αναποφάιστοι στον Τ. Έρχιουρμαν. Υπήρξε επίσης σημαντική «κρυφή ψήφος» που δεν εκδηλώθηκε υπέρ του Τ. Έρχιουρμαν το οποίο συνάγεται από ιδιαίτερα ψηλότερα ποσοστά σε Ε. Τατάρ σε δημόσιους υπαλλήλους οι οποίοι θα ένιωθαν φυσιολογικά περισσότερο την πίεση από Ε. Τατάρ και Άγκυρα να υποστηρίξουν Ε. Τατάρ. Αξιοπρόσεκτο έυρημα είναι ότι στην πρόθεση ψήφου περίπου 45-50% των εκ Τουρκίας κινήθηκαν προς τον Τ. Έρχιουρμαν εξού και η περιοχή Τρικώμου-Καρπασίας που έχει μεγάλο τέτοιο πληθυσμό ψήφισε τελικά κατά πλειοψηφία Τ. Έρχιουρμαν. Δεν βρέθηκαν διαφοροποιήσεις στην πρόθεση ψήφου ανα ηλικιακή ομάδα ενώ οι γυναίκες προτίμησαν περισσότερο τον Τ. Έρχιουρμαν παρά τον Ε. Τατάρ.
Προτεραιότητες Ψηφοφόρων
Οι συμμετέχοντες ανέφεραν ως σημαντικότερο ζήτημα που τους αποσχολεί τα ακόλουθα: Οικονομία (26.7%), Κυπριακό (25.4%), Διαφθορά (16,1%) και Σύστημα Υγείας (13,2%). Η ισχυρή παρουσία του Κυπριακού δείχνει ότι η ψήφος όπως αναφέραμε και πιο πάνω δεν καθορίστηκε μόνο από οικονομικά κριτήρια αλλά και από ζητήματα ταυτότητας, αξιοπρέπειας και πολιτικού προσανατολισμού.
Συμπεράσματα και προοπτικές
Η νίκη του Τ Έρχιουρμαν αποτελεί όχι απλώς αλλαγή ηγεσίας, αλλά επανεστίαση της Τουρκοκυπριακής πολιτικής ταυτότητας. Μετά από μια σχεδόν δεκαετία στασιμότητας και αυξανόμενης οικονομικής εξάρτησης οι Τουρκοκύπριοι επέλεξαν ένα ηγέτη που προωθεί θεσμική μεταρρύθμιση, διαφάνεια, και επαναπροσέγγιση με τους Ελληνοκύπριους και την Ομοσπονδιακή προοπτική υπό όρους που θα οδηγήσουν στο τέλος του Status Quo.
Το μήνυμα των ψηφοφόρων είναι διπλό: επαναβεβαίωση της Τουρκοκυπριακής αυτονομίας και επανασύνδεση με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Με το πολιτικό ημερολόγιο να παραμένει ήρεμο εως το 2028 (εκλογές σε Τουρκία, ΗΠΑ και Κύπρο), διανοίγεται παράθυρο για ουσιαστική διπλωματική επανεκκίνηση. Αν αξιοποιηθεί σωστά αυτή η στροφή μπορεί να αναζωογονήσει τη διαδικασία λύσης και να επαναφέρει την τουρκοκυπριακή πολιτική σε μια φιλειρηνική και προοδευτική τροχιά. Σε αυτή την έρευνα έχουν επίσης εντοπιστεί πακέτα λύσης του Κυπριακού προβλήματος ως παραλλαγές του πλαισίου Γκουτέρες που θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά από την πλειοψηφία της Τουρκοκυπριακής κοινότητας. Σε επόμενη ανακοίνωση της ερευνητικής ομάδας θα παρουσιαστούν στο κοινό με παράλληλη παρουσίαση των προτιμήσεων της Ελληνοκυπριακής κοινότητας.
